LỊCH SỬ RA ĐỜI BÀI ĐOÀN CA

Một tối tháng 3-1951, đúng gần dịp ngày thành lập Đoàn, Bác Hồ đến thăm phân đội thanh niên xung phong 312 đang làm nhiệm vụ bảo vệ cầu (nay thuộc bản Nà Cù, huyện Bạch Thông, Bắc Kạn). Tối đó, cả đơn vị gần 40 đội viên thanh niên xung phong hết sức bất ngờ đón Bác đến thăm, nghe Người hỏi chuyện. Bác ân cần hỏi như người cha hỏi những người con, từ chuyện các cháu ăn có đủ no không, áo quần, chăn màn có đủ mặc, đủ ấm, sinh hoạt tập thể thế nào, có nhớ nhà không, công việc được giao có khó không, làm có tốt không...?
Bất ngờ trước những câu hỏi giản dị ấy, cả đơn vị mỗi người trả lời một kiểu, người có, người không... Bác cười hiền từ: cháu nào trả lời không khó là không đúng rồi! Nhưng khó có làm được không? Các cháu có làm được không?
Cuối buổi trò chuyện ấy, Bác tặng các đội viên thanh niên xung phong mấy câu thơ mộc mạc:
“Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên”.
Sau đêm Nà Cù lịch sử, các đơn vị thanh niên xung phong, tổ chức Đoàn và Liên hiệp Hội Thanh niên VN quyết định phổ biến rộng rãi bài thơ tới mọi miền đất nước. Đến năm 1953, tình cờ anh cán bộ Đoàn tỉnh Thái Bình đọc được tờ báo Cứu Quốc cũ, trong đó có in bài tường thuật buổi Bác tặng thơ. Bài thơ của Bác Hồ với lời dạy ân tình, chí lý có sức thôi thúc ghê gớm đối với Hoàng Hòa.
Cả đêm đó, anh thanh niên Hoàng Hòa không ngủ bởi những ý nhạc như “nhảy múa” trong đầu. Ý đã có, lời đã sẵn, từng nốt nhạc bám theo, bật ra. Và ngay sáng hôm sau, bài hát "Thanh niên làm theo lời Bác" ra đời.
Nhà văn, nhà nghiên cứu sử Văn Tùng mô tả: “Bài hát ra đời như chim én mùa xuân nhanh chóng bay bổng vút trời xanh, tung cánh sóng tỏa khắp nơi nơi...”. Rất nhanh sau khi bài hát ra đời, hầu như chàng trai, cô gái nào cũng thuộc nằm lòng bởi lời ca mộc mạc, giản dị, súc tích mà tràn đầy sức mạnh nồng nhiệt của tuổi trẻ. “Kết liên lại thanh niên chúng ta cùng nhau đi lên/Giơ nắm tay thề, gìn giữ hòa bình độc lập tự do/Kết liên lại thanh niên chúng ta cùng quyết tiến bước/Đánh tan quân thù, xây đắp cuộc đời hạnh phúc ấm no/Đi lên thanh niên chớ ngại ngần chi/Đi lên thanh niên làm theo lời Bác: Không có việc gì khó, chỉ sợ lòng không bền/Đào núi và lấp biển, quyết chí ắt làm nên”.
Tháng 7-1954, tại hội nghị tập huấn của T.Ư Đoàn ở Đại Từ, Thái Nguyên chuẩn bị tiếp quản thủ đô, bài hát của nhạc sĩ Hoàng Hòa đã được Bác Hồ khen, tặng kẹo cho tác giả và được chọn cùng bài Tiến về Hà Nội của Văn Cao để hát vang khi năm cửa ô đón chào đoàn quân tiến về...
 

Năm 1961, đúng vào dịp tháng 3 thành lập Đoàn, Đài Tiếng nói VN lấy bài hát Thanh niên làm theo lời Bác làm nhạc hiệu chính thức cho chương trình phát thanh thanh niên. Tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VI (tháng 10-1992), bài hát của nhạc sĩ Hoàng Hòa được đại hội chọn làm bài ca chính thức của Đoàn.